FAQ

Het openbaar vervoer verschraalt. Steeds vaker vallen bussen, treinen, trams en metro’s uit. Hele dorpen, de rand van de stad, maar ook ziekenhuizen en scholen worden steeds slechter bereikbaar met het openbaar vervoer. Voor de mensen die in het OV werken wordt de werkdruk bovendien steeds hoger; zij moeten meer doen met minder mensen. 

Tegelijkertijd wordt het OV steeds duurder en is het voor veel mensen zelfs onbetaalbaar geworden. Zo komt het Nederlandse OV in een neerwaartse spiraal terecht: omdat de prijs omhoog gaat en de toegankelijkheid omlaag, gaan er minder mensen met het OV, waardoor er door OV-bedrijven nog meer wordt beknibbeld, hetgeen weer voor prijsverhoging en bezuiniging op de dienstverlening zorgt, enzoverder. De enige manier om uit deze spiraal te komen is dat onze overheid stevig gaat investeren in het openbaar vervoer.

Omdat de privatisering van het openbaar vervoer in de afgelopen decennia de hoofdoorzaak is van de huidige situatie. Ons belang en dat van de meeste mensen is op een betaalbare en toegankelijke manier van A naar B komen. Maar private bedrijven willen vooral vette winsten maken. Daarom beknibbelen ze op alles dat voor ons belangrijk is: toegankelijkheid (buslijnen op minder drukke/’onrendabele’ trajecten worden wegbezuinigd), betaalbaarheid (prijzen gaan alleen maar omhoog) en arbeidsvoorwaarden voor de mensen die werken in het OV (OV-werkers moeten hetzelfde of meer werk doen met steeds minder mensen). Alles om onder de streep zoveel mogelijk winst te kunnen overhouden. 

Dat is niet altijd zo geweest. Dertig jaar geleden was het openbaar vervoer nog grotendeels in publieke handen en investeerde de overheid in deze basisvoorziening. Zo betaalden reizigers op dat moment slechts 10% van de operationele kosten via het kaartje en kwam de rest uit de overheidspot. Op dit moment betaalt de reiziger 90% van diezelfde kosten. Het openbaar vervoer is van basisvoorziening verworden tot een lastige kostenpost voor de overheid.

Het idee van privatisering is dat OV-bedrijven juist voor een effectiever, betaalbaarder en beter openbaar vervoer zouden zorgen. De afgelopen 20 jaar hebben het tegendeel bewezen. Wanneer het openbaar vervoer weer in publieke handen komt, wordt de perverse prikkel van winst maken uit het systeem gehaald en kunnen we ons weer focussen op wat echt belangrijk is: OV als publieke dienst voor de mensen. 

Voor een duurzame toekomst is het essentieel dat we van individueel personenvervoer (=auto) overschakelen naar collectief openbaar vervoer. Reizen met de trein of bus levert slechts een paar procent van de CO2-uitstoot op van dezelfde rit met de auto. 

Individueel personenvervoer maakt op nog veel meer manieren een enorme impact of ons klimaat en onze leefomgeving:

• het slijten van autobanden is de oorzaak van een groot deel van de microplastics in ons milieu
• bouw en materiaalverbruik: niet alleen voor de rit zelf, maar ook voor het maken van de auto is enorm veel (fossiele) energie nodig. Bovendien worden er grote hoeveelheden materialen verbruikt voor auto’s die zo’n 96% van de tijd stilstaan.
• ook elektrische auto’s hebben een enorme impact op onze leefomgeving, voornamelijk vanwege de zeldzame metalen die nodig zijn voor de productie van de batterijen.

Om mensen te bewegen van de auto naar veel effectiever openbaar vervoer, moet het OV een gedegen alternatief bieden. Voor het behoud van een leefbare planeet moet het openbaar vervoer dus juist worden uitgebreid: elk dorp en iedere stadsrand in Nederland moet bereikbaar zijn met bus, trein, metro of tram. Investeren in het openbaar vervoer is investeren in een groene toekomst.

In de eerste plaats is er zonder de conducteur, de buschauffeur, de mechanieker en de info-medewerker geen goed openbaar vervoer mogelijk. Deze mensen zijn het meest essentieel voor soepel functioneren van ons OV, maar hun lonen staan onder druk en vooral de werkdruk wordt steeds hoger. 

Daarnaast is het voor onze campagne ook belangrijk om na te denken over hoe we onze eisen gaan afdwingen. Als reizigers kunnen we op allerlei manieren onze stem laten horen. Maar OV-werknemers hebben een extra wapen. Zij kunnen actievoeren op hun werk en zo nodig het werk neerleggen om goede arbeidsvoorwaarden en goed OV af te dwingen. Dit is een ongelooflijk krachtig wapen voor verandering. Publieke steun helpt georganiseerde OV-werknemers enorm wanneer zij actievoeren. Die steun gaat onze campagne organiseren. En zo trekken we samen op naar een toekomst met goed OV voor iedereen en de beste arbeidsvoorwaarden voor OV-werknemers.

Dat hoeft niet. Als het openbaar vervoer weer in publieke handen is, kan onze overheid ervoor kiezen om de kosten van goede arbeidsvoorwaarden te betalen uit de gemeenschappelijke middelen. Geld dat jij en ik inleggen, via allerlei belastingen. 

Het gaat dus om politieke keuzes. Op dit moment kiest onze regering er niet alleen voor om dit belastinggeld vooral uit te geven aan steeds meer asfaltwegen voor auto’s, maar wordt er bijvoorbeeld ook ieder jaar tussen de €39,7 en €46,4 miljard aan belastingkortingen gegeven aan bedrijven die heel veel olie, gas en kolen gebruiken. Fossiele subsidies dus. Terwijl het volledig gratis maken van al het openbaar vervoer slechts €4 miljard moet kosten. 

Dat is bizar. En tegelijkertijd hoeven we niets anders te verwachten van de partijen die op dit moment aan de macht zijn. Zij zijn er vooral voor grote bedrijven, zoals die in het OV. Met onze campagne dwingen we hen om andere keuzes te maken. 

Als we het iets breder trekken, is het belangrijk om naar de echte oorzaken van stijgende prijzen te kijken. Onderzoek laat juist zien dat het niet de lonen zijn maar de bedrijfswinsten zijn die in Nederland de inflatie aanjagen.

Dat kan zeker! Kijk maar naar Luxemburg, waar sinds 2020 het openbaar vervoer gratis is. En openbaar vervoer wordt gratis in steeds meer landen en steden op de wereld. Zie deze website voor een overzicht.

Toegankelijker en dus betaalbaarder OV is absoluut een hoofd-eis van onze beweging. Of dat ook betekent dat het openbaar vervoer helemaal gratis moet worden (en voor wie), dat moeten we samen bepalen. Voor onze beweging betekend samen vooral samen met de mensen die in het OV werken.

#WijReizenSamen is sterk geïnspireerd door het voorbeeld van onze Duitse kameraden. Zij voeren al vier jaar campagne voor betere arbeidsvoorwaarden voor OV werkers en investeringen in het openbaar vervoer.

En met succes! In het voorjaar van 2024 organiseerden klimaatgroepen en buschauffeurs daar samen een landelijke staking, waarbij er in meer dan 50 plekken in Duitsland samen actie gevoerd werd. Meer weten over #WirFahrenZusammen? Check hun website of kijk onderstaande video over hun campagne.

Wij zijn niet de enige die opstaan voor beter openbaar vervoer. Al jaren wordt er actie gevoerd tegen de uitholling van ons openbaar vervoer, onder andere via de volgende initiatieven:

• DeGoedeZaak heeft in 2024 meer dan 50.000 handtekeningen opgehaald voor hun burgerinitiatief op gratis, publiek en toeganklijk OV en die inmiddels overhandigd aan de Tweede Kamer.
• Ruim 10.0000 mensen zetten hun handtekening onder de actie Heel Holland Reist, waarmee reizigersorganisatie Rover zich inzet voor een voordelig klimaatticket naar Duits voorbeeld.
• De stadsvervoerders in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag halen handtekeningen op tegen de geplande bezuinigingen van … miljoen. 
• Via de hashtag #OhNeeOV wordt campagne gevoerd voor de toegankelijkheid van het OV voor mensen met een handicap.

#WijReizenSamen werkt zo nauw mogelijk samen met al deze initiatieven en kijkt waar we elkaar mogelijk kunnen versterken. Onze campagne voegt expliciet een onderdeel toe: de opbouw van een landelijke beweging van reizigers, klimaatgroepen én OV-werknemers, die zij aan zij strijden voor goed OV én goede arbeidsvoorwaarden voor OV-werknemers.